Wednesday, September 26, 2007



(38) - PARANGGAN DI BANDANG

Kawasan bandang di Sungai Ganal wahini boleh disambat padang banih paling luas awan harat di Nagri Salangor, salain kawasan Tanjong Karang. Amun handak diitihi pulang , orang nang banyak bagawi di bandang situ kada lain pada orang Banjar !.

Pakulih orang babandang wahini pulang sasain batambah, matan tahun ka tahun. Habar nang tahanyar, hudah ada orang babandang di kawasan Sungai Ganal wahini bapakulih banih sampai 11 tan sakaping tanah. Babarapa tahun bahari, amun pakulih kaya itu banyaknya, kada lain pada bandang Cina parak Sakinchan pang !…

Salah sauting kanapa maka pakulih sasain batambah kaya disambat di atas, orang bandang Sungai Ganal wahini bisaan hudah ‘ maniru ‘ kayapa orang Cina di Sakinchan babandang. Bahari, hidin bilang sayang banar ka duit handak batutukar baja, racun awan sarabanya. Tagal wahini, bila sampai ka paringkat kakanakan bahari hudah ganalan, hudah jadi kawitan pulang, hudah baanak baampat balima , cara pamikiran gin hudah umpat baubah jua sasain maju kahadap ( Al hamdulilah, mau hudah baubah matan cara pamikiran orang-orang tuha dalam tahun 50an – 60an bahari ) .

Dalam coretan kali ni, ulun handak mahabarkan sauting hal nang hudah kada pati ada di bandang atawa jarang dapat ditiring wahini. Amun ada pun, sahibar babatasan tanah hangan jadi sampadan bandang antara sakaping awan sakaping . Hal nang handak dihabarkan tu kada lain pasal babatasan atawa disambat jua paranggan di bandang.

Wayah orang babandang sakali satahun bahari, rumpai di bandang bilang tabal banar , kaya tilam. Di sapalih kawasan ada sauting rumpai nang tabal awan tinggi , disambat kangkong karbau. Mandangar ngarannya gin hudah kapiyangan !. Mambadae awan ngarannya, kangkong karbau ni talalu tabal awan liatnya bila handak ditajak. Alang-alang tajak, mau haja sumbing bila takana buku pohon kangkong karbau tu. Salain tu ada pulang rumpai nang disambat orang paha balalang ( amun handak maradung rumpai ni, bidang rihuk awak diulahnya. Tajak gin lakas banar jadi tumpul ! )

Bila rumpai hidup talalu tabal di bandang, napa lagilah puntalan rumpai gin umpat jua baganal awan banyak. Bila diulah paranggan, paranggan jadi ganal awan tinggi pulang. Kawa diulah jalan orang lalu lalang.

Sapalih orang bandang, tapaska dua kali hidin manaikkan puntalan ka paranggan. Kali pamulaan saparuh dahulu dinaikkan. Bila rumpainya karing, tarus disalukut supaya mandah barau. Imbah disalukut , paranggan gin barandah. Bila kayaitu, hanyar dinaikkan pulang puntalan kali kadua . Bila rumpainya karing, disalukut pulang kali kadua ( amun tarus sakali haja puntalan dinaikkan ka paranggan, tu nang gigi sisir aur patahan haja . Salah-salah pulang batang sisir gin mau taumpat patah jua . Pinggang gin tambah sakitan ! )

Bila paranggan hudah disalukut, rumpai tadi jadi habu tanah. Bagus gambur. Wayah itulah banyak orang batanam timun karayik atawa timun Aceh di atas paranggan, tamasuk jua pohon waluh . Sapalih ada jua batanam awan tanaman lain kaya kacang panjang atawa karawila.

Amun handak tahu, tanaman timun atawa waluh sagalanya tadi umurnya bilang sadang-sadang handak mangatam banih inya mula babuahan. Kayaitu pang bahari makanya banyak orang bila tulak ka bandang tautama kakanakan, sambil inya babawaan uyah hagan mamancuk timun anum bila bamandak panat mangatam !

Pohon waluh pulang, wayah mangatam sapalih buahnya ada nang sadang digangan. Bila wayah banih handak talah dikatam sakapingan, banyaklah pulang buah waluh tadi mula masakan ( buah waluh masak, inya tahan babulan-bulan disimpani , kada buruk ). Waluh masak tadi kawa pulang diulah makanan pupuluran , jadi sarawak ( pengat ujar orang Malayu ) atawa digangan basantan jadi lauk bacampur ikan karing ( siapa nang suah makan gangan waluh basantan awan ikan karing, makan nasi pulang wayah tangah hari imbah naik mangatam di bandang , hai !....kada kawa handak disambat kayapa nyamannya, tahulah ! ).

Carita di atas tadi, carita pasal salah sauting kagunaan paranggan. Salain tu ada pulang kagunaan paranggan nang lain. Paranggan sabujurnya, ianya asalnya jadi sampadan sakaping bandang awan bandang nang lain ( bila disambat paranggan jadi sampadan bandang, ada carita lain pulang nang handak disambat di sini…..)

Amun handak tahu, pasal parangganlah makanya ada orang nang bakalahian awan kakawanan subalah tanah. Pasalnya kada lain paranggan tadi diugah pada nang asal , malarat ka tanah orang lain. Kalakuan ni sapalih diulah bila ampunya bandang basampadan tadi kada bagana di situ. Hidin bagana di kampong lain, sasakali haja datang ka bandang di situ. Orang nang maugah sampadan tu pulang kabanyakannya orang nang manatap di situ awan bapahatian tamak, kada tahu dosa pahala !.

Paranggan nang diugah tadi sapalih ada haja sampai batangah dapa malarat ka kawasan orang lain !. Cuba kita kira, amun diugah satangah dapa pada wadah asal paranggan, panjangnya pulang sapuluh rantai, hudah barapa baris banih kawa ditanami . Amun dikatam banihnya, barapa gamai pulang pakulihnya ? ( asa orang nang maulah kalaku tadi inya jadi untung, tagal kada tahu pada jadi dosa ! ).

Bila paranggan diugah pada wadah asal, katahuan pulang oleh ampunya , tabarung orang tu karaing pulang pahatian , napa lagilah pada bakalahian ha sidin !....

Tagal ada carita mambari hati lilihan pulang tantang paranggan ni . Caritanya, paranggan tu kawa dijadikan ‘ ubat ‘ sakit pinggang wayah batanam banih !. Handak tahu kaluko caritanya ?......

Orang batanam banih, kaadaan awak babungkuk ka hadap. Bajalan baundur burit ka balakang. Lawasnya bilang bapuluh minit hanyar awak bacagat badiri. Amun orang nang bapanyakit pinggang, kada kawa kada talalu lawas babungkuk kayaitu. Satumat-satumat tapaksa badiri sambil maurut pinggang. Sapalih ada haja nang mainta tolong ka kawanan hangan maragap maangkat awak matan di balakang, supaya tulang balakang babunyi manggarukup .

Tagal amun batanam banih saorangan haja di bandang, kayapa handak mainta awak diangkat ?. Caranya kada lain pada tulak ka paranggan tadi. Awak kita badiri mambalakangi paranggan, imbah tu barabah batilantang, wayah tu pinggang andak bujur-bujur di atas paranggan tadi. Bila diulah kayaitu, napa lagilah tulang balakang gin babunyi inya karukupan . Sakit pinggang gin umpat ampih satumat !.

Bila mamadahkan pasal paranggan ni, taganang ulun wayah manyahan saguni banih imbah dipukul di bandang ( wayah tu awak lagi anum awan gancang, tahulah ! ). Tabarung inya handak babahaya ari tu, ulun bajalan di atas paranggan sambil di bahu basahanan saguni banih bajahit . Tujuan bajalan di atas paranggan tadi lakunnya supaya nyaman bajalan kada tasipak tunggul batang baih , babanding pada bajalan di dalam bandang kaya nang sudah-sudah. Jadi kawalah handak bajalan laju, lakas sampai ka rumah pasal ari hudah tangah hari.

Bila sampai pintang paranggan nang tatinggi saikit, ulun gin bajajak banahap supaya kawa balangkah naik sambil kadua balah tangan basaliwai mamingkuti buncu guni bahalang di balukuk. Rupa-rupanya, bila bajajak nahap, tanah paranggan tadi tarus haja rumbih. Wayah tu batis ulun tarus gugur tagulimpas. Batis tasurangkang di atas paranggan, tarus taduduk tahantak !. Tumadakannya, wayah tagulimpas tadi sawat ulun manimbai guni banih ka higa. Jaka tidak, hudahlah awak taduduk tasurangkang di atas paranggan, kana tindah guni banih pulang, labaram !.

Walaugin kayaitu, saminggu lawasnya ulun kada kawa duduk bujur kaya sarajinnya. Urat pinggang tasaliuh, tahulah ! ( tapaksa ‘bacuti ‘ mamukul banih awan tapaksa pulang tulak baurut ka tukang urut maniga kali banyaknya. Dimapatuai hudah nasih leh……)

Tu kisah bahari wayah awak anum…. Wahini orang bandang di kawasan Sungai Ganal kada lagi basahan guni banih kaya nang dipadahkan di atas tadi . Orang bandang wahini, maipie buah banih awan mesin haja, tarus masuk ka lori dibawa pulang ka pusat panjualan banih . Kada lagi sakit pinggang awan sakit gulu manyahan guni, kada jua awak miangan kana daun kadapan ! ( basyukurlah orang anuman wahini dapat kasanangan nang kada tafikir oleh orang-orang bahari… )

Dicoret:

Sungai Haji Dorani, Sungai Ganal.

27 Januari 2006 / 27 Zulhijjah 1426.

No comments: