Wednesday, September 26, 2007



(27) - KAKANAKAN LALAKI TAKUTAN BASUNAT

Hudah jadi kabiasaan orang tuha-tuha bahari amun handak manakutani kakanakan lalaki nang kada pati mau mamakai salawar, disambat tantang basunat. Bila disambat haja handak disunat, basadinan kakanakan tu bukah mancicing bacari salawar !.

Amun handak tahu, saja banaran bahari kakanakan lalaki jarang mau mamakai salawar, walau hudah ganal baumur sampai 10 tahun !. Amun kakanakan wahini tatamu kakanakan lalaki baumur kayaitu tuha, magun kada mamakai salawar lagi, mau haja diwarahkannya bahari-hari.

Ulun manangguhi ada babarapa sabab makanya kakanakan lalaki bahari kulir mamakai salawar. Sapalih ada haja nang sahibar mamakai baju, tagal kada mau mamakai salawar !.

Partama tangguhan ulun, kakanakan lalaki bahari inya kada pati bacampur gaul awan orang lain, salain kawitan awan dangsanak masing-masing haja. Bahari kada kaya kakanakan wahini , amun baumur haja lima tahun hudah bacampur awan orang lain kakawanan di sakolah tadika. Tahu hudah inya sopan diwarahkan kakawanan amun kada basalawar.

Hudah tapaadat manusia, bila kada bacampur gaul awan orang lain, tantu haja kada barasa sopan amun batalanjang bajalan ka situ ka sini. Sama ada di dalam rumah atawa tulak bajalan di halaman rumah. Napa handak disopankan ? Amun nang maniring tu kawitan awan dangsanak saurang haja hari-hari……

Nang kaduanya pulang, bahari banyak orang susah, kada pati baduit handak manukarkan salawar anak saurang. Sapalih kawitan sahibar kawa manukarkan tapih hagan kaguringan haja. Tu pang sababnya bahari banyak orang ( tamasuk nang hudah tuha jua ) aur batapihan gagaliur bajalan di kampungan , tautama bila ari magun haja baesukan.

Kaganangan , bahari orang Banjar di bandang banyak nang kada baisi jamban khas kaya orang wahini. Mana-mana nang bagana di bandang ‘ nombor satu ‘ katitian manyubarang parit tu pang dijadikan jamban, tautama masa ari malam. Salain tu , banyak jua nang maulah pamandian di dalam parit ganal di hadapan rumah masing-masing. Amun musim babandang, banyu parit sunyaan panuh, nyaman pang sambil mandi sambil pulang balumba ( mana nang magun kakanakan ).

Siapa tulak bahayau malam-malam manaiki basikar, rahat haja inya tatamu orang tangah bahira di titian panyubarangan. Amun orang tu kada sawat bukah matan di titian, atawa badiri dahulu satumat bila disuluhi lampu basikar, masa tulah ada nang lakas-lakas manyalubungi muha haja awan tapih. Lakunnya supaya orang kada pinandu siapa nang bahairak tadi. Tagal, buritnya magun haja mambungkang tatiring orang lain kada sing tapihan ! . ( Bilang mambari lilihan banar amun tatamu kayaitu, tahulah… ).

Sabab kawitan kada pati paduitan jua ada kakanakan lalaki nang dipakaikan oleh kawitannya awan salawar dangsanak haja bila tulak ka mana-mana atawa masa dibawa kawitan ka rumah kulaan. Kasian….tabalurut salawarnya bila bajalan ! ( bilang marista amun maniring masa wahini - Sabab pinggangnya ganal kada sadang awan pinggang nang mamakai ) . Sapalih kakanakan pulang , sabab pinggang salawarnya taganal, dijarat oleh kawitannya awan tali bingkuang haja , supaya salawar jangan tabalurut …..

Salajurnya, kakanakan lalaki bahari kada kaya kakanakan wahini ada bamacam-macam pamainannya hari-hari. Kakanakan bahari , amun nang baumur lima anam tahun bujur-bujur pamainnya barampaan awan dangsanak sambil manggiling tanah liat baulah kaya piring, mangkok awan sarabanya . Jadinya, bila anak aur bacalumut haja awan tanah hari-hari, kulir kaluko nang kawitan mamakaikan salawar. Aur igat ha amun disalawari , ujar . Bila matan halus hudah tabiasa kada mamakai salawar, sudah-sudahnya inya tapatuh awan nyaman haja kada basalawar sampai awak hudah ganal marunggau.

Ditakdirkan, amun ada orang nang manangkap gambar kakanakan lalaki kada basalawar dalam tahun 50 an bahari, bila ditiringkan ka kakanakan wahini gambar tu, mau haja ada nang manyambat gambar tu gambar kakanakan lalaki di banua Afrika atawa sakurang-kurang inya manyambat kakanakan matan nagri Sabah atawa Sarawak !.

Sabujurnya amun handak dicarie sabab-sabab lain banyak haja lagi. Tagal asa ulun jadiam dahulu mamadahkan sahibar pangatahuan saikit. Sabab ulun bapacang handak mancaritakan kayapa kakanakan lalaki bahari basunat pulang.

Sabalum tu ulun handak mamadahkan, kakanankan bibini kada pati ngalih amun handak basunat babanding kakanakan lalaki. Lagipun kakanakan bibini disunat masa halus lagi. Inya dibawa oleh nang kawitan bibini batamuan awan bidan paranakan kampungan hagan di sunat. Imbah disunat, dibarilah piduduk ka bidan tadi , biasanya saikit baras, nyiur sabigi , calak mata, gula, uyah, lading halus, jarum awan banang. Duit ada jua dibari sahibar kupangan haja.

Sahuaran nang disambat kada sama kakanakan lalaki bahari awan kakanakan lalaki wahini, bahari kakanakan lalaki basunat umurnya hudah ganal-ganal marunggau. Ada haja nang hanyar kapingin basunat umur hudah 15 tahun ! ( mau haja ada nang kada parcaya. Tagal ni bujur-bujur ada bakajadian ). Amun handak tahu kanapa sababnya jadi kayaitu, jawapannya kada lain pada talalu takutan basunat ( kaya nang ulun sambat di pamulaan tadi ).

Sahuaran lagi, kakanakan lalaki bahari amun basunat kada aci bius kaya doktor manyunat kakanakan lalaki wahini. Bahari bujur-bujur manggantal ‘ daging hidup ‘ , tahulah !. Sudahlah kayaitu, tukang sunatnya pulang sapalih ada nang basisingut mamanting, mamakai babaju saraba hirang pulang. Napa lagilah, pada batambah takutan kakanakan handak basunat. Sampai ada suah bakajadian kakanakan lalaki nang handak disunat tu tapaksa dirimpung tangannya oleh nang kawitan awan dangsanak supaya jangan talalu bagagah ( kaya handak manyumbalih lambu lakunnya ! ).

Di Sungai Ganal masa bahari kada tapi banyak orang nang bisa jadi tukang sunat atawa disambat jua ‘ panyunatan ‘. Sapalih kawitan ada haja basinghaja mancari tukang sunat nang harat matan kampong tajauh, kaya matan di Sungai Manik atawa Bagan Datuk, Perak. Mana-mana kakanakan nang handak disunat tu pulang dikumpulkan dahulu batujuh balapan orang oleh kawitan masing-masing, imbah tu hanya disaru tukang sunat tadi datang ka rumah pada hari-hari tatantu nang ‘bagus’ maikut kiraannya.

Sabalum bamula basunat, kakanakan lalaki tadi disuruh dahulu barandam awaknya sapanggal di talaga masa baesukan, labih kurang satangah jam lawasnya ( ujar supaya awak dingin, darah kada pati kaluar bila basunat kainak – Saja banaran , manggalatak dagu kadinginan amun barandam di talaga masa baesukan, tahulah ! ).

Bila hudah naik barandam awak di talaga, hudah jua basilih mamakai tapih, disuruh inya duduk di atas babangkuan atawa sapalih ada jua nang didudukkan di atas gadang pisang bulat. Muha kakanakan tadi disalubungi jua awan kain tapihnya saurang, supaya kada maniring tukang sunat manggawi gawaiannya.

Sabalum disunat, kakanakan tadi ditapung tawari dahulu oleh tukang sunat. Dibacakan tatawar di atas ubun-ubun, di kapala jua sampai ka bawah hujung batis. Imbah tu, hanyar tukang sunat tu maungkai pisau panggundulan nang landap ( pisau khas hagan manyunat orang ) awan sauting buluh panyapit panyunatan.

Kayapa parasaan handak basunat tadi ? . “ Aku kada handak basunat dua kali lagi ! “ , ujar saurang kakanakan sambil manangis ingui-ingui, bila inya ditakuni imbah haja basunat ( tatawa ulun dalam hati : tangguhannya basunat tu dua tiga kali saumur hidup , napakah ! )

Imbah disunat, lukanya dililihi oleh tukang sunat awan minyak nyiur tatawar basunat, tarus pulang dipundut awan raracikan kain putih ( kaya mambungkus jariji tangan nang luka ). Bila mula ampih manangis imbah basunat ( sabujurnya talalu takutanan banarai ! ) dirabahkanlah kakanakan tadi di atas tilam nang dilapiki awan tapih, di bawahnya diandaki pulng awan habu padapuran, supaya darah kada titik tumbus ka tilam. Balakangnya disandarkan ka bantal supaya barabah cara basandar haja. Salasailah hudah kakanakan tu basunat…..

Masa bahari kadada apa-apa ubat pil nang dibari oleh tukang sunat ka kakanakan lalaki imbah basunat tadi, takacuali biasanya dibari minyak tatawar haja. Bahanu ada jua dibari buah limau nipis hudah ditawar, hagan hihiyutan supaya jangan kapala kakanakan tu minik atawa pitam imbah tataring darah , atawa sabab inya talalu takutan haja.

Biasanya , imbah basunat sampai saminggu atawa labih hanyar kakanakan tadi kawa bajalan bagamat di rumah. Salawasan masa imbah basunat, tapaksa inya makan nasi kada magan balauk iwak bapanting. Makan nang dirandang jua kada magan awan macam-macam pamali lagi dipadahkan ( kaya pamali orang bibini imbah baranak ). Bajalan pulang kada magan bagancang. Pakaian batapihan haja sambil manjunjut tapih di hadapan, kaluko takana darah napa.

Piduduk kakanakan lalaki basunat nang dibari ka tukang sunat, labih kurang haja kaya piduduk kakanakan bibini basunat. Cumanya duit dibarilah labih saikit . Biasanya dua balas ringgit suku ( RM 12.25 sen ) atawa sapuluh ringgit suku ( RM 10.25 sen ) – Ikut kaikhlasn pambarinya..

Bila imbah waras matan basunat, hanyarlah kakanakan lalaki tadi kada lagi mau batalanjang bulus, kaya masa inya sabalum basunat dahulu ( sopan napa ! ).

Dicoret :

Sungai Haji Dorani, Sungai Ganal

02 Disember 2005 / 30 Syawal 1426

No comments: