Wednesday, September 26, 2007



(36) - KANAPA ORANG BANDANG BATANAM BAMBAN ?

Suahlah maniring pohon bamban ? . Mau haja banyak kulaan nang kada suah maniring pohonnya, atawa salah-salah mau haja ada nang kada suah mandangar sambatannya ! ( tamasuk jua anak orang bandang saurang nang hidup dalam tahun 80 an ka atas ).

Pohon bamban ni sabangsa hidupan nang kawa hidup dalam kaadaan tanah karing atawa babanyu. Pohonnya tinggi anggaran satumbang badiri. Ada haja nang labih tinggi lagi. Batangnya bulat licin labih kurang ganalnya kaya ibu batis kita. Matan pohon sampai ka hujungnya kadada bajangking atawa baranting. Pucuk bamban nang anum mula kaluar, kaadaannya bagulung kaya sarumbungan pati nyanyi wayah bahari.

Pohon bamban ni asalnya bangsa hidupan atawa pohon dalam hutanan. Tagal bila ditanam oleh orang, jadilah inya bangsa hidupan dalam kampungan atawa di bandang. Handak mananam pohon bamban ni sutil banar. Ambil haja tatakan jangking tamasuk saikit hujung batangnya, imbah tu timbai ka tanah nang babasahan. Kada lawas kainak, daun pucuknya tarus batunas. Akar gin mula kaluaran matan buku jangkingnya. Salain tu, kawa jua inya ditanam tarus matan anak bamban nang magun anum, di songkal awan akar-akarnya sakali .

Di kawasan bandang Sungai Ganal bahari, pohon bamban ni nyaman banar amun handak dicarie. Bilang tiap kapingan bandang atawa tiap buah rumah orang ada baisi tanamam pohon bamban ni.

Handak tahu kaluko kanapa maka pohon bamban ni banyak ditanam oleh orang bandang ?. Ada babarapa sababnya. Sauting, pohon bamban ni amun ditabang, batangnya dibalah-balah halus , diraut atawa dikupas hampulurnya kawa diulah bakul, tikar, tanggoi , lanjong atawa tapisan santan nyiur nang kabanyakannya diulah oleh orang bibini.

Salain tu, batang bamban nang hudah dibalah-balah kaya handak maulah bakul disambat di atas tadi, kawa jua inya diulah hagan tali mancucuk daun nipah hatap rumah atawa diulah tali manjarat hatap ka kasau, bila handak mahatapi bumbungan rumah. Salain tu kawa jua dijadikan tali hagan mangambit guni banih rabit, atawa diulah panjahitan pinggir tikar purun.

Tagal nang kabanyakannya, batang bamban kaya tadi hangan diulah tali panjarat atawa mangambit muntung guni banih haja. Bahari kadada tali rapia kaya wahini. Amun ada gin tali wayahtu sahibar tali haduk, tali purun tikus awan tali guni. Tagal, amun tali guni diulah panjarat hatap atawa nang lainnya, tapaksa pulang kainak kaluar duit hagan manukar di kadai. Jadinya, nang paling nyaman tabang pohon bamban . Salasai kiraan !......

Salain pohon bamban banyak ditanam orang bandang, ada lagi pohon purun nang kawa hidup dalam banyu. Purun ni kira-kira tamasuk kumpulan bangsa rumpai. Pohonnya bulat, halus kincitr sampai ka hujung, kada bajangking awan badaun ( kaadaan bantangnya halus saikit pada pensil ) . Satiap hujung batangnya ada babuah bulat lunjong. Pohon purun ni cara hidupnya sajambak ganal maluas ( labih kurang kaya rumpai halalang hidup ).

Pohon purun nang hudah tuha tingginya parak satumbang badiri atawa labih. Pohonnya kawa dicabut sabilah-sabilah atawa tarus ditabas kaya manabas rumpai halalang haja.

Sabalum purun diulah tikar, karung guni , babakulan atawa diulah jua papat, bilah atawa pohon purun tadi dijamur ka ari panas babarapa hari dahulu. Bila hudah bamula karing, diikat-ikat ganalnya kaya batang paha tiap sauting. Cara maikat batang purun ni dililti awan tali rotan matan dipohonnya sampai ka hujungnya. Imbah tu, batang purun tadi ditutuk pulang awan halu lasung di atas batang kayu panjang ( biasanya di atas tihang rumah ampat sagi nang hudah kada dipakai lagi ), atawa bulih jua tarus ditutuk ka atas tanah nang karas karing.

Bilah purun tadi bila ditutuki awan halu lasung, jadilah inya pacahan. Gipihan. Lilitan tali tadi gin jadi longgar. Bila longgar lilitannya, dikatatkan pulang imbah tu tarus ditutuk lagi. Kayaitulah diulah babarapa kali sampai bilah purun nang bulat jadi rata gipihan sunyaan. Imbah tu, hanyarlah kawa purun tadi diayam, diulah tikar atawa lainnya.

Amun handak tahu, tikar purun ni labih tahan pada tikar bamban atawa tikar bingkuang awan pandan. Bahari musim buah banih rahat katinggalaman banyu, tikar purun ni paling baguna banar. Kawa digunakan dua tiga musim babandang hanyar inya rosak atawa hujungnya rumbis. Amun tikar bamban walaugin inya tahan jua, tagal kada kawa digulung-gulung wayah handak manyimpani imbah dipakai. Amun digulung jua, imbaham jadi patahan bilahnya .

Salain pohon purun ada lagi tanaman nang banyak ditanam dipinggir rumah haja, atawa di atas bubusutan talaga di tangah bandang. Tanaman tu babatang ganal, daunnya pulang baduri. Ayu tangguhi napa ngarannya ?. Jawapannya…….Pohon bingkuang awan pandan !.

Pohon bingkuang awan pandan ni labih kurang haja kaadaan daunnya. Cumanya amun handak tahu, pohon pandan kada baduri banyak kaya pohon bingkuang. Batang bingkuang pulang kawa diulah tungku bamasak nasi atawa lauk wayah baaruhan.

Daun bingkuang atawa daun pandan ni salain kawa diulah tikar lantai, kawa jua diulah babakulan halus hagan maisi bawang atawa sarabanya, di gantung parak juruk paatangan. Inya kawa jua diulah tikar hagan tampat panyambahyangan atawa wahini disambat sajadah . Biasanya tikar sajadah ni diulah harat, uratnya disagat halus-halus awan diculup bawarna warni pulang - sapalih ada nang manyambat ‘ tikar kati ‘ ( Tikar mati ? ).

Bahari , tikar pandan nang harat ada babunga-bunga ayamannya, diulah orang hagan amparan orang banikahan atawa diandak di bahagian anjung rumah bila ada orang datang bailang. Ada jua sapalih maulah hagan tikar kaguringan ( Amun diulah tikar kaguringan, hai…..bilang dingin awak. Ngalih handak bangun baesukan, tahulah ! ).

Sahuaran nang handak dipadahkan di sini, tikar purun atawa tikar pandan tadi banyak dijual oleh orang bibini orang bandang, wayah ari pakan di Sungai Ganal ( disambat jua awan pakan Arba’ ) . Bila baesukan, banyak orang bibini bajalan batis , masing-masing manjunjung tikar tulak ka pakan handak bajualan tikar.

Di pakan Sungai Ganal nang asal, ada sauting padang hagan orang bajualan tikar. Padang tu wahini diulah padang pahimpunan parayaan-parayaan paringkat daerah , dibari ngaran pulang ‘ Padang Tonggak 10 ‘ . Di padang situlah orang bibini masing-masing baampar tikar nang handak dijual. Amun kada salah ingatan ulun , harga sahalai tikar purun atawa tikar bingkuang labih kurang antara RM 7 sampai RM 10 haja. Tagal amun tikar pandan harganya labih pada RM 10 sampai babalas ringgit sahalai, walaugin kaluasannya labih halus pada tikar purun atawa tikar bingkuang tadi.

Amun handak tahu, bahari tikar ulahan sauranglah nang paling ‘ popular ‘ digunakan orang bandang hagan tikar di rumah. Wayah tu tikar gatah jarang banar dipakai orang bandang. Amun ada gin sahibar hagan manikari rumah wayah aruh pangantinan. Tikar kapet, langsung kadada lagi wayah tu !.

Kira-kira napa nang disambati di atas tadi inya barupa gawian tangan orang bibini bandang kawasan Sungai Ganal wayah bahari. Bisa baulah tikar, baulah bakul hudah jadi kaya sauting syarat orang bibini wayahtu. Amun kada bisa baulah tikar atawa bakul, dikira jadi orang bibini nang ‘ bodoh ‘ banar ! . Maraha orang bibini wayah tu kada bisa manulis mambaca, asalkan inya bisa baulah tikar awan bakul, salain bisa jua bajajahit pakaian saurang.

Bakisah pulang saikit kaadaan wahini. Pohon bamban, purun atawa bingkuang awan pandan hudah kadada lagi ditanam orang di bandang. Bandang di kawasan Sungai Ganal wahini tarang manggintang. Kadada popohonan. Higa mahiga rumah jua tarang. Nang ada banyak ditanami orang sahibar pohon bubungaan di halaman rumah haja…. ( orang Banjar Sungai Ganal wahini dikira hudah moden la ! ).

Amun kita naik ka rumah pulang, kadada tikar purun atawa tikar pandan jauh sakali tikar bamban, kaya wayah bahari. Nang ada wahini tikar gatah atawa tikar kapet haja. Tulak ka juruk pulang, kadada babakulan bawang, cabai atawa sarabanya bagantungan parak juruk paatangan. Di situ sunyaan barasih. Dapur kayu atawa dapur minyak hudah kada dipakai orang lagi, hudah diganti awan dapur gas haja. Latat asap di ruang juruk atawa padapuran jua kadada. Papangkinan piring hudah kadada lagi. Gantinya wahini meja kabinet nang baharaga ratusan ringgit, salain kursi khas hagan wadah makanan ( umai…orang Banjar Sungai Ganal sugih-sugih hudah wahini ! ).

Tu balum lagi amun tulak maniring ka dalam bilik paguringan nang anak atawa nang kawitan….. ( asa kulir ulun handak manyambati – pasalnya harat kaya paguringan pangantin pang ! ).

Dicoret:

Sungai Haji Dorani, Sungai Ganal.

02 Januari 2006 / 02 Zulhijjah 1426.

No comments: