(19) - BIBINIAN BASALUBUNG TULAK MANGAJI

Ari ini ulun handak bakisah pasal pakaian orang Banjar ( tamasuk jua pakaian bangsa Malayu awan Jawa – sama haja ) . Mudah-mudahan dapat saikit pangatahun kakanak anuman wahini, salajuran ulun manunaikan kahandak babarapa kulaan nang mainta ulun supaya mancaritakan kayaitu.

Ulun maitihi saurangan, matan bahari sampai wahini banyak hudah paubahan pakaian orang bibini. Baubah manjadi sasain bagus, paruna. Sasain sama ujar, awan kahandak atawa suruhan agama Islam kita, tantang cara orang bibini bapakaian nang dikira manutup aurat.

Bahari orang bibini boleh disambat ngalih amun handak bapakaian, tautama bila handak tulak ka rumah orang aruh atawa handak tulak mangaji di masigit, di surau mandangar tuan guru babacaan. Tapaksa dahulu mamakai baju kurung, bacari tapeh batik pulang hangan maulah salubung kapala. Tagal masa wahini orang bibini aci puruk haja tudung ‘ mini telekong ‘ . Simpun sunyaan rambut di kapala tatudung. Kada tatiring barang saurat lagi. Handak bapandiran , basalaman awan orang lain gin kada ngalih aur mamingkuti tapeh di kapala , kaya orang bibini bahari.

Orang bibini bahari jua, tapaksa baisi banyak tapeh batik. Hagan dipuruk di awak sahalai, hagan disalubung di kapala pulang sahalai. Jadi tapaksalah manukar dua halai tapeh batik . Amun wahini pulang, banyak hudah orang bibini mamuruk baju pesen jubah haja, imbah tu dipuruk pulang tudung mini talakong di kapala. Satumat haja badandan , talahan. Sapalih tu , ada haja orang bibini hudah kadada baisi lagi tapeh batik dalam almari ( kada tapakai lagi napa ).

Amun pakaian bibini anuman pulang, masa bahari bilang boleh haja disambat kada pati maikut awan kahandak cara bapakaian nang disuruh agama Islam. Napa kadanya, amun babaju kabaya panjang atawa handap, sapalih dada tasingkai. Rambut pulang kada batudung atawa mamakai kutung langsung ( amun ada pun mamakai kutung bangsa jarang – disambat tudung net ). Sapalih ada rambut nang dikaran. Malarak ha amun ditiring !. Tapih pulang mamakai bangsa kain bahalai, diikat pisit intang burit. Tasingsing sabalah sampai tatiring saparuh landau mangincir.

Ada jua sapalih orang bibini anuman bahari mamakai pupur tabal di muha ( bapupur kaya anak wayang Cina ? ). Intang pipi diandaki pulang pupur merah, bacalak mata tabal, batulis kaning , baginju bibir merah banyala pulang ! ( Umai-umai, bilang asa kada purun handak maniring lawas…..)

Napa nang ulun sambat saikit di atas tadi pabandingan cara kasar hajalah. Amun handak diitihi cara lilip pulang, orang bibini wahini amun nang tuhanya boleh disambat dalam ‘ kumpulan bagus ‘ cara bapakaian, tagal amun nang anuman ngalih hai handak disambati ( sabarataan tahuan leh ! ) – WADAAN : Ulun manangguhi dalam masa sapuluh tahun di hadap, orang bibini kainak banyak nang mamakai salawar haja, babanding nang mamakai tapih batik atawa mamakai baju jubah - Cuba itihi di pakan Sungai Ganal, pakan Sabak atawa bila ada orang aruh pangantinan di kampungan , banyak hudah orang bibini wahini mamakai salawar awan baju kameja T haja, tautama kakanak bibini nang magun sakulah. paringkat sakulah manangah. Dalam sapuluh tahun lagi, inya tu ganalan luko ?.

Sabujurnya, ulun kada bujur-bujur mawada orang bibini wahini mamakai salawar tulak bajalan ka mana-mana ( kada batapih batik atawa babaju jubah ). Tagal amun handak jua basalawar, biarlah nang kada kidat atawa kada kain nang jarang mangarimput. Contohnya , wahini hudah ada orang bibini mamakai baju disambat pesen ‘ panjabi ‘, ujar . Bajunya labuh haja bagus amun ditiring , salawarnya jua sasadangnya haja katat. Bila mamakai pulang tudung mini talakong, paruna ditiring, aurat gin umpat takatup.

Tagal janganlah bila handak jua basalawar, salawar tu nang kidat, sampai tatiring sunyaan kayapa rupa bangun awak. Gampal atawa kurus batang paha. Bila bajungging pulang samasa batutukar di pakan, asa kada purun banar orang lalaki maniring di balakang !. Imbah tu ada pulang nang mamakai ‘ baju ading ‘ ( baju kameja T nang halus sasak awak ). Dapat ditiring napa nang ada dihadap. Sapalih ada pulang nang mamakai kutung jarang, disaliwai pulang di bahu. Amun kayaitu, kada kawa lagi ulun handak manyambat atawa handak mawada !.…..

Jadiam dahulu leh kisah pakaian orang bibini masa bahari babanding awan wahini. Ulun handak manyambung pulang pakaian orang lalaki bahari babanding awan masa wahini sakali lalu haja, kaya nang di sambat di bawah ni .

Pakaian orang lalaki Banjar masa ari raya atawa di majlis orang aruh masa bahari, kada pati banyak baubah pada masa wahini. Amun ka rumah orang aruh bahaul atawa ka rumah orang aruh mangarani anak, malam bajaga pangantinan, kabiasaanya batatapihan palikat awan babaju kurung, disambat jua oleh sapalih ‘ baju fatehah ‘. Amun tulak ka rumah orang aruh bakawian pulang sapalih basalawaran haja, sapalih pulang nang tuha-tuha mamakai tapeh palikat awan baju kurung, kapala bakupiah hirang ( ada jua nang tuha-tuha batapeh palikat mamakai baju kaya baju kot ).

Cuma sahuaran nang ulun handak padahkan di sini pasalisihan pakaian nang katahuan banar hagan orang lalaki. Pakaian tu tantang ‘ adat ‘ mamakai kupiah. Bahari jarang banar orang kada mamakai kupiah bila tulak ka mana-mana. Sapalih ada haja kupiah hirang hudah jadi kubas atawa hudah ‘ ditembak patir ‘ sisinya ( pinggirnya tajalijik ), magun haja kupiah hirang tu dipuruk di kapala bila tulak bajalan ka mana-mana. Masa tu pulang , jarang banar orang mamakai kupiah putih, kaya orang wahini.

Salain jarang mamakai kupiah putih, jarang jua orang nang mamakai surban. Orang nang mamakai kupiah putih masa tu disambat ‘ lalabaian ‘, maknanya tahu labih saikit tantang hukum hakam agama Islam pada orang nang kabanyakan. Orang nang basurban pulang , bujur-bujur amun orang tu hudah tulak ka Makah ( haji ). Kada kaya wahini, banyak orang nang mamakai kupiah putih pada kupiah hirang amun di majlis kaagamaan atawa sambahyang di masigit di surau. Kada kira lalabaian, kada kira jua sama ada hudah ka Makah atawa balum.

Bahari , orang Banjar Sungai Ganal nang lalakian bilang sabarataan mamakai kupiah hirang bila tulak bajalan ka mana-mana. Amun kada bakupiah, tu pang nang disambat juhara atawa handak tulak ‘ mangurat ‘ ujar .Salain kapala musti mamakai kupiah, cara mamakainya pulang kada bulih kada karuan .Manyingit ka kiwa atawa ka kanan. Silap-silap, ada kainak nang manampiling amun bakupiah senget ( Manunjukkan ka orang lain pada saurng bengkeng banar, ujar ).

Taganang ulun ujar kisah di Parit 6 Kencong . Masa tu , amun ada lalaki anuman babasikar kada bakupiah, imbah tu batinghoi pulang bilang mancaricit-caricit, kada lawas kainak mau haja kana panampar Haji Samsi ( bubuhan Sidang Bohari Parit 11 Timur ), amun inya lalu andudi di situ pulang ! . Kasimpulannya, kayaitu pang kukuhnya adat mamakai kupiah masa tu hagan orang Banjar di Sungai Ganal, tamasuk jua kakanak lalaki nang magun sakulah. Sampai ada nang sanggup manampar orang lain, samata-mata pasal kada bakupiah atawa kada maikut cara nang sabujurnya ! .

Tagal sudahnya , bila motosikal sasain banyak dipakai orang di kawasan Sungai Ganal, kupiah hirang umpat jua sasain kurang dipakai orang. Banyak hudah nang mamakai topi haja bila bamotosikal. Walau kaya apapun, kupih magun haja dipakai lalaki anuman bila tulak ka orang aruh pangantinan atawa kamatian, ari raya atawa tulak saja-saja bajalanan ka rumah orang lain.

Kalumpanan handak bahabar tadi. Dalam tahun 60an lalaki anuman Banjar di Sungai Ganal ( tamasuk jua Jawa awan Malayu ) masing-masing suka mamakai salawar disambat ‘ salawar yengki ‘ ( salawar kidat kaya koboi sampai handak tatiring pusat ). Kasutnya pulang kasut matan bangsa ‘ beret ‘ bakilat. Amun maninjak basikar tulak ka mana-mana pulang , kadua-dua batis singhaja manjajak bajingkit di rakap basikar, kaya orang batis pingkang Masa tu jua banyak lalaki anuman nang mamakai pakaian baju kot kaya kumpulan panyanyi pop yeyeh. Batopi kaya bat Jefry Din Amun tulak babasikar ka pakan Sungai Ganal, bilang limbui paluh di muha, aur kahangatan mamakai baju kot sambil maninjak basikar napa…..

Ada sahuaran bangsa kain salawar nang disukai orang lalaki anuman masa tu , tautama amun handak maulah salawar yengki. Ngaran kain tu ‘ kain kulit kayu ‘ – kainnya karas, basait samanjangan walau kada dilobi langsung. Amun handak tamahal saikit, baulah salawar awan kain nang disambat ‘ kain Amarikan ‘ – kainnya kada karas, tagal saitnya kada mahu hilang walau lawas kada dilobi . Salain tu, amun kada maulah salawar awan kain kulit kayu atawa kain Amarikan, banyak jua nang maulah salawar awan kain kot biasa. Tagal , pintang sait salawar tu kainak diulah jahitan jalujur halus ( supaya amun ditiring matan jauh kaya ada basait jua ! ).

Handak tahulah, masa tu kain hagan pakaian baju atawa salawar kada kaya kain bangsa wahini. Kain bahari bangsa tapaksa dikanji awan dilobi dahulu hanyar ada basait. Handak malobi pakaian pulang , tapaksa diantar ka kadai lubian Cina di pakan Sungai Ganal. Sambil tulak ka pakan Sungai Ganal, pakaian baju atawa salawar nang handak dilobi tu dililit dihindal basikal supaya ditiring orang banyak. Bila maambil pulang, bungkusannya saja-saja dipingkuti di hindal basikal jua, supaya sabarataan orang tahuan pada ‘ awak ‘ paduitan malobi pakaian ( handak baungah ! ).

Kira-kira palakuan lalaki anuman nang ulun padahkan di atas tadi labih kuranglah kaya samasa orang balum banyak mamakai ‘ talipaun henset ‘ dahulu. Sapalih lalaki anuman saja-saja bapiragah manalipaun kawannya , di padang orang banyak samata-mata handak baungah. Lakunnya, inya saurang haja nang ada baisi talipaun henset ! - Parangai tu labih kurang haja bahari awan wahini !.

Asa ulun jadiam dahulu mamadahkan pasal pakaian kaya nang disambat di atas tadi. Amun handak dicoret tatalu lilip banar, kawa kainak diulah sauiting ‘ artikel ‘ khas nang panjang . Asa kada kawa lagi ulun handak maulah nang kayaitu. Banyak auran…..

Barelaanlah.

Dicoret:

Sungai Haji Dorani, Sungai Ganal

14 November 2005/ 12 Syawal 1426